สารแซนโทน (Xanthones) ที่สกัดจากเปลือกมังคุด (Garcinia mangostana L.) มีฤทธิ์ทางชีวภาพหลายด้านที่สนับสนุนการนำมาใช้ในทางการแพทย์อย่างกว้างขวาง รายงานจากวารสารวิชาการต่าง ๆ ชี้ให้เห็นถึงคุณประโยชน์ของแซนโทน ดังนี้:



สรุปสรรพคุณของแซนโทนจากเปลือกมังคุดทางการแพทย์

1. ต้านอนุมูลอิสระ (Antioxidant)

แซนโทนโดยเฉพาะ α-mangostin และ γ-mangostin มีโครงสร้างที่สามารถจับกับอนุมูลอิสระได้ดี ซึ่งอนุมูลอิสระเหล่านี้เกิดจากกระบวนการเผาผลาญในร่างกาย หรือจากความเครียด เช่น มลพิษ แสงแดด และโรคต่างๆ อนุมูลอิสระทำให้เซลล์เสื่อมเร็ว เสี่ยงต่อโรคเรื้อรัง เช่น มะเร็ง เบาหวาน หรือโรคหัวใจ แซนโทนจึงมีประโยชน์ในการชะลอความเสื่อมของร่างกาย และอาจช่วยลดความเสี่ยงของโรคเหล่านี้ได้ งานวิจัยพบว่าแซนโทนสามารถต้านอนุมูลอิสระได้ดีกว่าวิตามินซีและสารต้านอนุมูลอิสระทั่วไปในหลายกรณี (Zarena & Sankar, 2009)

2. ลดไขมันและต่อต้านโรคอ้วน (Anti-obesity)

แซนโทนสามารถยับยั้งการสะสมของไขมันในเซลล์ไขมัน และลดการสร้างไขมันชนิดไม่ดี (LDL, triglyceride) รวมถึงคอเลสเตอรอลในเซลล์ไขมัน งานวิจัยในเซลล์และหนูทดลองแสดงให้เห็นว่าเปลือกมังคุดช่วยลดปริมาณไขมันในอวัยวะภายในอย่างชัดเจน เช่น ไขมันรอบช่องท้อง และไขมันใต้ผิวหนัง กลไกเกิดจากการยับยั้งเอนไซม์ที่เกี่ยวข้องกับการสร้างไขมัน และลดการดูดซึมน้ำตาลส่วนเกิน สรรพคุณนี้น่าสนใจมากสำหรับการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ลดความอ้วนหรือเสริมการรักษาโรคเมตาบอลิก (Widowati et al., 2018)

3. ฤทธิ์ต้านมะเร็ง (Anticancer)

แซนโทนหลายชนิด โดยเฉพาะ α-mangostin และ garcinone C, D มีฤทธิ์ฆ่าเซลล์มะเร็งได้โดยไม่เป็นอันตรายต่อเซลล์ปกติมากนัก กลไกที่พบคือ การกระตุ้นให้เซลล์มะเร็งตายแบบ apoptosis และการหยุดวงจรการแบ่งตัวของเซลล์ แซนโทนยังยับยั้งการสร้างหลอดเลือดใหม่ในเนื้องอก ซึ่งจำเป็นต่อการเติบโตของมะเร็ง งานวิจัยแสดงให้เห็นว่าแซนโทนมีผลกับมะเร็งหลายชนิด เช่น ตับ เต้านม ปอด และเม็ดเลือดขาว ซึ่งเป็นกลุ่มโรคที่ต้องการวิธีรักษาที่ปลอดภัยและมีผลข้างเคียงต่ำ (Nauman & Johnson, 2021)

4. ต้านการอักเสบ (Anti-inflammatory)

อาการอักเสบที่เกิดขึ้นเรื้อรัง เช่น ในโรคข้อเสื่อม หลอดเลือด หรือผิวหนังอักเสบ มักมาจากการทำงานของสารสื่อการอักเสบในร่างกาย เช่น TNF-α และ IL-6 แซนโทนสามารถยับยั้งสารเหล่านี้ รวมทั้งลดการทำงานของเอนไซม์ COX-2 และ iNOS ที่เป็นต้นเหตุของการอักเสบ งานวิจัยหลายฉบับพบว่าแซนโทนมีฤทธิ์ต้านการอักเสบใกล้เคียงกับยากลุ่ม NSAIDs แต่ปลอดภัยต่อกระเพาะอาหารมากกว่า จึงเป็นตัวเลือกที่น่าสนใจในการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์ธรรมชาติบรรเทาอาการอักเสบ (Jindarat, 2014)

.

5. ต้านเชื้อแบคทีเรียและไวรัส (Antimicrobial)

เปลือกมังคุดมีฤทธิ์ต้านเชื้อแบคทีเรียที่ก่อโรคได้ดี เช่น Staphylococcus aureus ที่ก่อโรคผิวหนัง Bacillus cereus ที่ทำให้อาหารเป็นพิษ และ Shigella ที่ทำให้ท้องเสีย โดยแซนโทนไปทำลายผนังเซลล์แบคทีเรีย ทำให้เชื้อหยุดเจริญเติบโต บางงานวิจัยยังพบฤทธิ์ต้านเชื้อราและไวรัสบางชนิดด้วย เทคโนโลยีห่อหุ้มด้วยไคโตซานช่วยให้แซนโทนอยู่ได้นานขึ้นและออกฤทธิ์นานขึ้น เหมาะสำหรับใช้ในยาทา หรือผลิตภัณฑ์ฆ่าเชื้อธรรมชาติ (Sitti et al., 2018)

6. เสริมภูมิคุ้มกัน (Immunomodulatory)

แซนโทนมีผลต่อระบบภูมิคุ้มกัน โดยเฉพาะในผู้ป่วย HIV ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันต่ำ งานวิจัยพบว่าเมื่อให้สารสกัดเปลือกมังคุด จะช่วยเพิ่มจำนวนเซลล์ CD4+ T cells ซึ่งสำคัญต่อการควบคุมไวรัส และลดการแสดงของ CD38 ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบในระบบภูมิคุ้มกันเรื้อรัง แสดงถึงศักยภาพในการช่วยฟื้นฟูภูมิคุ้มกันในผู้ป่วยเรื้อรังหรือผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง (Amanah et al., 2018)

.

7. ป้องกันอนุมูลอิสระในผู้ป่วยเบาหวาน

ในผู้ป่วยเบาหวาน ระดับน้ำตาลในเลือดที่สูงส่งผลให้เกิดอนุมูลอิสระในเลือด ซึ่งทำให้ฮีโมโกลบินลดลงและเซลล์เม็ดเลือดแดงเสียหาย งานวิจัยในหนูพบว่าแซนโทนจากมังคุดสามารถลดการเกิดอนุมูลอิสระเหล่านี้ และเพิ่มระดับฮีโมโกลบินกลับสู่ค่าปกติ กลไกการทำงานผ่านทั้งการส่งอิเล็กตรอน (SET) และการให้ไฮโดรเจน (HAT) เพื่อหยุดการเกิดปฏิกิริยาลูกโซ่อนุมูลอิสระ (Faisal et al., 2025)

เอกสารอ้างอิงจากวารสารวิชาการทางวิทยาศาสตร์นานาชาติ

Widowati, W., Darsono, L., Suherman, J., Afifah, E., Rizal, R., Arinta, Y., Qodariah, R. L., Mozef, T., & Suciati, T. (2018). Mangosteen Peel Extract (Garcinia mangostana L.) and its Constituents to Lower Lipid Content on Adipogenesis Cells Model (3T3-L1). Journal of Natural Remedies. https://consensus.app/papers/mangosteen-peel-extract-garcinia-mangostana-l-and-its-widowati-darsono/e81cfc6048a35bae95493605dabfb2eb

Zarena, A. S., & Sankar, K. (2009). Screening of xanthone from mangosteen (Garcinia mangostana L.) peels and their effect on cytochrome c reductase and phosphomolybdenum activity. International Food Research Journal, 2, 2330. https://consensus.app/papers/screening-of-xanthone-from-mangosteen-garcinia-zarena-sankar/ce36f67c98bb55cd8ff48b23e21dfaa7

Pratiwi, L., Fudholi, A., Martien, R., & Pramono, S. (2016). Ethanol Extract, Ethyl Acetate Extract, Ethyl Acetate Fraction, and n-Heksan Fraction Mangosteen Peels (Garcinia mangostana L.) As Source of Bioactive Substance Free-Radical Scavengers. JPSCR, 1(2), 7182. https://consensus.app/papers/ethanol-extract-ethyl-acetate-extract-ethyl-acetate-pratiwi-fudholi/303787f68a8856d7a660c006dea61c5d

Nauman, M. C., & Johnson, J. (2021). The purple mangosteen (Garcinia mangostana): Defining the anticancer potential of selected xanthones. Pharmacological Research, 106032. https://consensus.app/papers/the-purple-mangosteen-garcinia-mangostana-defining-the-nauman-johnson/57ec2d9b32c65df691a9210ecd4b5964

Novilla, A., Djamhuri, D. S., Fauziah, N., Maesaroh, M., Balqis, B., & Widowati, W. (2016). Cytotoxic Activity of Mangosteen (Garcinia mangostana L.) Peel Extract and α-mangostin toward Leukemia Cell Lines (HL-60 and K-562). Journal of Natural Remedies, 16(1), 5259. https://consensus.app/papers/cytotoxic-activity-of-mangosteen-garcinia-mangostana-l-novilla-djamhuri/6e6ebcdd74f95a45b0aa47e8e82bfe5b

Li, R., Inbaraj, B., & Chen, B.-H. (2023). Quantification of Xanthone and Anthocyanin in Mangosteen Peel by UPLC-MS/MS and Preparation of Nanoemulsions for Studying Their Inhibition Effects on Liver Cancer Cells. International Journal of Molecular Sciences, 24. https://consensus.app/papers/quantification-of-xanthone-and-anthocyanin-in-mangosteen-li-inbaraj/103315b7e6ad50f9882561747546d528

Jindarat, S. (2014). Xanthones from mangosteen (Garcinia mangostana): multi-targeting pharmacological properties. Journal of the Medical Association of Thailand, 97(Suppl 2), S196S201. https://consensus.app/papers/xanthones-from-mangosteen-garcinia-mangostana-jindarat/df03dfe3b061552eb3a3a0d526ef864f

Sitti, R. H., Sugita, P., Ambarsari, L., & Rahayu, D. (2018). Antibacterial Mangosteen (Garcinia mangostana Linn.) peel extract encapsulated in Chitosan. Journal of Physics: Conference Series, 1116(4). https://consensus.app/papers/antibacterial-mangosteen-garcinia-mangostana-linn-peel-sitti-sugita/7b4278a943485a32b0b5ab6611bdc29e

Amanah, A., Komala, I., Kurniasari, M. D., Dharmana, E., & Gasem, M. H. (2018). Effect of Mangosteen (Garcinia mangostana) Peel Extract towards CD4+, CD8+ T LYMPHOCYTES, CD38 Expression, NK Cells, IL-2 and IFNγ in HIV Patients with Antiretroviral Therapy. Hiroshima Journal of Medical Sciences, 67, 5662. https://consensus.app/papers/effect-of-mangosteen-garcinia-mangostana-peel-extract-amanah-komala/2e8741794cf057c593a7ef132a3a6e95

Faisal, M., Juswono, U. P., Santoso, D., & Widodo, C. (2025). Effectiveness of Herbal Medicine Mangosteen Peel Extract (Garcinia mangostana) to Prevent Free Radicals Occurrence and Decrease in Hemoglobin Levels in the Blood Caused by Diabetes Mellitus. Trends in Sciences. https://consensus.app/papers/effectiveness-of-herbal-medicine-mangosteen-peel-extract-faisal-juswono/2ff3a132d8235526ad2a486e8dd0efb0

Miksusanti, M., Apriani, E. F., & Aprida, N. (2023). Formulation and Optimization Peel-Off Gel Mask with Polyvinyl Alcohol and Whey Protein-Based using Factorial Design from Ethanolic Extract of Mangosteen Peel (Garcinia Mangostana) as Antioxidant. Research Journal of Pharmacy and Technology. https://consensus.app/papers/formulation-and-optimization-peeloff-gel-mask-with-miksusanti-apriani/46793fc21dbb5789b51de7bce7373a64

Suryono, S., Hadiyanto, H., Yasin, M., Widyowati, R., Muniroh, M., & Amalia, A. (2019). Effect of frequency, temperature, and time of sonication on xanton content of mangosteen (Garcinia mangostana L.) peel extract through ultrasound assisted extraction. E3S Web of Conferences. https://consensus.app/papers/effect-of-frequency-temperature-and-time-of-sonication-on-suryono-hadiyanto/1fd4648e12815e2c8e155224f6a1e4b1

Darsono, L., Hidayat, M., Maesaroh, M., Fauziah, N., & Widowati, W. (2015). Ex Vivo Study of Garcinia Mangostana L. (Mangosteen) Peel Extract and Xanthones as Anti-Adipogenesis in HEPG2 Cell Model. International Journal of Medical Research and Health Sciences, 4, 566571. https://consensus.app/papers/ex-vivo-study-of-garcinia-mangostana-l-mangosteen-peel-darsono-hidayat/9353a576b769587381e2fbb73a0193a7

Widowati, W., Darsono, L., Mozef, T., et al. (2014). High Performance Liquid Chromatography (HPLC) Analysis, Antioxidant, Antiaggregation of Mangosteen Peel Extract (Garcinia mangostana L.). International Journal of Bioscience, Biochemistry and Bioinformatics, 4(6), 458466. https://consensus.app/papers/high-performance-liquid-chromatography-hplc-analysis-widowati-darsono/913d8ea349f359a9b20b4ace2d5bb626

Nguyễn Dương Ánh Hồng, Đàm Hoàng Lĩnh, et al. (2022). Effect of Mangosteen (Garcinia mangostana L.) Peel Extract on Weight Loss and Adipose Tissue Mass in Mice. Proceedings of the 5th National Scientific Conference on Biological Research and Teaching in Vietnam. https://consensus.app/papers/effect-of-mangosteen-garcinia-mangostana-l-peel-extract-on-hồng-lĩnh/28e8895485765874afe239a424f3b715